Hoe vaak zijn we niet bezig, lopen we maar door of gaan we toch weer te laat naar bed?
Goed ontspannen is een mustdo, maar zo langzamerhand ook een hele kunst geworden.
Omdat stress veel met je doet en omdat we zo gewend zijn geraakt aan veel en langdurige stress, ga ik er in deze post wat dieper op in.
In een volgende post deel ik een ontspannende meditatie met je.
Na langdurige stress past je lichaam zich aan aan de actiestand. Hierdoor vermindert het vermogen om te ontspannen. Ontspannen lukt niet of het voelt zelfs vreemd aan voor je. Of je neemt er de tijd niet meer voor, omdat je niet herkent dat je het nodig hebt.
Wat gebeurt er eigenlijk met je tijdens stress?
Zodra er sprake is van een stressvolle situatie zet ons brein twee systemen in werking. Het sympathisch zenuwstelsel zorgt bijna onmiddellijk voor de ‘vecht- of vluchtreactie‘, die ons lichaam klaarstoomt voor actie. Onze spieren spannen zich aan en onze bloeddruk en hartslag gaan omhoog, waardoor je je hart voelt bonzen in je borstkas. De pupillen verwijden zich. Het bloed wordt onttrokken aan onze organen en naar de spieren gestuurd.
De spijsvertering gaat op een laag pitje (wat het ‘vlinders in de buik’-gevoel veroorzaakt). We beginnen te zweten, zodat het lichaam na explosieve actie weer afkoelt. Het systeem is zo afgesteld dat het liever te vaak afgaat dan één keer te weinig: we schrikken ons liever tien keer kapot van een tuinslang in het gras dan dat we één keer te laks reageren op een echte slang.
Na enkele minuten treedt een tweede systeem in werking. De hypofyse, een kliertje onder in ons brein ter grootte van een erwt, geeft onze bijnieren de opdracht cortisol te produceren. Hoewel cortisol als stresshormoon een slechte naam heeft, is het wel degelijk nuttig. Het laat de bloedsuikerspiegel stijgen en de stofwisseling een tandje bijzetten. Daardoor komt er meer energie vrij om met de stressvolle situatie om te gaan.
Zoals gezegd regelt het stresshormoon cortisol dat er meer energie vrijkomt. Die energie moet wel ergens vandaan komen. Is het cortisolniveau chronisch verhoogd, dan beknibbelt ons lichaam op het onderhoud aan het immuunsysteem. Daardoor worden we op den duur kwetsbaarder voor ziektes. Daarnaast kunnen een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk schadelijk zijn voor hart en bloedvaten.
Stress laat ook zijn sporen na in het brein. De hippocampus – een hersengebied dat belangrijk is voor leren, onthouden en navigeren – functioneert normaal gesproken als een soort uitknop voor de stressreactie. Het gebiedje merkt verhoogde cortisolspiegels op, en schroeft de aanmaak van dat hormoon vervolgens terug. Chronische stress beschadigt de hippocampus echter, waardoor het cortisolniveau hoog blijft. Het gevolg is dat de hippocampus nog meer beschadigt raakt- een vicieuze cirkel. Naast de hippocampus beïnvloedt stress ook de amygdala, een hersengebiedje dat continu een oogje in het zeil houdt voor gevaar.
De lichamelijke effecten van stress zijn:
✔ verhoging van hartslag en bloeddruk
✔ verwijding van de luchtpijp
✔ toename van de bloedsuikers (dat is brandstof)
✔ verhoging van de spierspanning in de grote spieren
✔ verhoging van de pijndrempel
✔ verhoging van de bloedstolling
✔ transpiratie
Als je nu echt in beweging komt, is dat passend voor deze gevolgen. Echter, met een zittend beroep en met de auto heen en weer is er te weinig uitlaat voor deze gevolgen.
Je belast je lichaam nog meer!
Als je langdurige stress ervaart, wat kunnen de klachten dan zijn?
Fysiek
benauwdheid, spijsverteringsproblemen, klamme handen, hartkloppingen, slaapproblemen, gespannen spieren, vermoeidheid, hoge bloeddruk
Emotioneel
prikkelbaarheid, stemmingswisselingen, onzekerheid, opgejaagd gevoel, lusteloos gevoel
Mentaal
besluiteloosheid, concentratieproblemen, fouten maken, vergeetachtigheid, piekeren, chaotisch zijn, van de hak op de tak springen, een “vol” hoofd
Gedragsmatig
toevlucht zoeken in drinken, eten, rustgevende middelen, veel shoppen of sociaal terugtrekken, niet openstaan voor nieuwe situaties, ervaringen of mensen
Van belang is welke signalen jij merkt bij jezelf. Wanneer voel jij dat het tijd is voor ontspanning?
“In onze haast om ergens anders te komen, vertrappen we de bloem van het hiér zijn.”
Tony Parsons